Ekstravagantan hod i raskošno perje jarkih boja, uslijed udvaranja ženkama, karakterističan je za pauna, koji najčešće nosi simboliku ponosa, ljepote ali i besmrtnosti. Njegov ogroman rep, s mnoštvo perja bogatog kolorita, oduvijek je inspirirao mnoge umjetnike, a njegova simbolika, koja je nekada bivala pozitivna, a nekad negativna upotrebljavana je od mnogih naroda, religija, priča...
Njegova simbolika datira još od antičkog perioda; u grčkoj mitologiji smatrali su da je paun ptica posvećena boginji Heri, dok je u rimskoj mitologiji vezivana za boginju Junonu (koja i predstavlja pandan grčkoj Heri). Likovni umjetnici često su prikazivali različite kompozicije u kojima su spomenute boginje prikazivane upravo s ovom pticom. U Indiji su najprije bili vrtni ukras, a danas je paun nacionalni simbol Indije i može se vidjeti u mnogim u mnogim hramovima. Najviše vjerovanja vezuje se za njegovo perje: zmijski otrov, koji su po vjerovanju gutali, stvara raznobojno i sjajno perje koje krasi pauna; dok perje i meso liječe od otrovnih ujeda zmija. U Kini je predstavljao svetu pticu.
Možda i najjaču simboliku nosi u kršćanstvu, predstavljajući simbol Raja i besmrtnosti. Njegovu besmrtnost najčešće povezuju sa njegovim sporim truljenjem, odnosno vjerovanjem da se nakon smrti uopće ne raspada. Jaka simbolika, ali i interesantan izgled omogućile su ovoj ptici da se nađe u mnogim umjetničkim ostvarenjima; paunovi su bili dio mnogih mozaika u bazilikama, ali i dio kompozicija koje su prikazivali scene lova (poput scene lova u Palači Normana, u Palermu[1]).
Paun je inspirirao i mnoge (likovne) umjetnike te ovu pticu vidimo često u prikazima s boginjama (Herom i Junonom); na mozaicima, ali i u baroknom slikarstvu Holandije. Melhior d’Ondekuter koji je svoj slikarski opus posvetio pticama, također je pauna stavljao u centru interesantnih i simbolički bogatih kompozicija.
Na našim prostorima, tivatski slikar Miljenko Sindik, posvetio je seriju svojih slika upravo – paunu. Njegov paun je nekad žut, nekad crveni, nekad plavi... u zavisnosti od trenutnog slikarevog raspoloženja. Vjerojatno je simboliku pauna kombinirao sa simbolikom boje, pa su nastajale serije slika duginih boja koje su obogaćivale kolorite pejzaža Boke, kojima je dosljedno upotpunjavao svoj slikarski opus.
Da paun u domaćim okvirima također ima posebno mjesto i značenje potvrđuje i izvorna svatovska pjesma iz Gornje Lastve „Paun leti“.
Danas, njegova simbolika ima naročito značenje u uređenju enterijera (feng šui), gdje dizajneri koriste ne samo slike ili fotografije, već i figure pauna, kao i njegovo raznobojno perje. Paun, po feng šuiju nosi pozitivnu energiju, neovisno o kom ukrasu je riječ; donosi radost, rast i razvoj u karijeri, povezuje se sa mudrošću, smatra se da štiti porodicu u čijem se domu nalazi, donosi blagostanje..
Upravo ove jake i pozitivne simboličke karakteristike pauna, predstavljale su inspiraciju umjetnicima, koji su ga ovjekovječili na svojim umjetničkim djelima, ističući pojam ljepote kao univerzalno, vanvremeno i svevremeno dobro, koje pokreće, inspiriše i nadograđuje osnove ljudske postojanosti.
Marija Saičić
Foto: Paun, Miljenko Sindik
Vlasništvo JU Muzej i galerija Tivat
Foto: arhiva JU Muzej i galerija Tivat
Izvori:
Holingsvort, Meri, Umetnost u istoriji sveta, EVRO-GIUNTI, Beograd, 2006.
http://www.artnit.net/urbane-%C5%BEivotinje/item/2965-simbolika-pauna.html 0
http://www.simboli.rs/paun-simbolika/
https://anaarpart.com/2018/02/11/barok-nedeljom-egzoticne-ptice-u-holandskom-slikarstvu-17-veka/
https://www.mojenterijer.rs/feng-shui/znacenje-pauna-prema-feng-sui-filozofiji 11