Negdje na dnu oceana, skriven među čvrstim i sigurnim oklopom školjke; leži on, najsavršeniji među svim draguljima ovoga svijeta – biser. Savršen takav kakvog ga je priroda načinila, smatra se jedinstvenim i nesvakidašnjim, a perfektan baš zato jer mu za razliku od drugih, nije potrebna čovjekova prerada.

Biser simbolizira savršenstvo, izobilje i bogatstvo. Još od antičkog perioda zauzimao je vrlo bitnu poziciju u simbolici; Stari Grci su ga nazivali „Afroditinim suzama“, a kako je ona nastala iz morske pjene, i vrlo često prikazivana na školjci koja upravo krije biser, povezivan s Afroditom predstavljao je u prenesenom značenju simbol oplodnje. U Rimu je biser predstavljao simbol prestiža i bio rezerviran  za osobe visokog ranga.

U kršćanstvu biser ima dvostruko značenje: čistoću i kraljevsko dostojanstvo. Također, u kršćanstvu se smatra kao znak spasa, ali i da vrijedi više nego sva zemaljska blaga. Prema Matejevu evanđelju Krist je rekao: „S kraljevstvom je nebeskim kao s trgovcem koji traži skupocjeno biserje i kad se namjeri na dragocjen biser, oda da proda sve što ima i kupi ga“ (Mt 13,45).[1]

S druge strane,  kod Muslimana,  biser je povezivan sa snagom simbola lopte i kruga, te je sve to skupa predstavljalo simbol savršenstva. Pored toga njegov pravilan oblik i bijela boja, asocirala je na oko i očnu jabučicu, te nastaje stih „biser tvojih očiju“, vrlo čest u poeziji.

Kasnije u likovnoj umjetnosti čitav jedan pravac dobiva naziv po biseru. Naime, Barok koji je nastao u Rimu 17. stoljeća, karakteriziran  je kao umjetnički pravac koji je ostavljao dojam nedostižnosti; ne samo u dimenzijama već i u odabiru materijala, tehnike, ali i dramatičnim efektima, često karakteriziran kao antiklasičan i dramatičan. Riječ „barocco“ od koje je i čitav pravac dobio ime, znači nepravilan, kriv, iskrivljen biser.

Biser je poslužio kao inspiracija mnogim umjetnicima; ne samo u likovnoj umjetnosti, već i u fotografiji i modnom dizajnu. I danas, nakit od bisera predstavlja prestiž, dok su modne kombinacije poput crne garderobe i diskretni nakit od bisera odlika čiste elegancije i stila. Slikari su ga najčešće predstavljali u školjci ili je na portretima u vidu nakita. U likovnoj umjetnosti jedno od najpoznatijih djela je slika holandskog slikara Vermera „Djevojka sa bisernom minđušom“.

Biseri su se kao metafora upotrebljavali i u lirskoj narodnoj poeziji, pa imamo bisernih suza, zuba i grane od bisera. Za nečiju ljepotu često znamo da kažemo da je biser.

Biser, i danas predstavlja simbol ljepote, odnosno božanskog i unutarnjeg  savršenstva. Za osobe koje smatramo da su bez mana, kažemo da su biser; jer su rijetke i vrlo teške za pronaći. Danas je ostala izreka „bacati bisere pred svinje“, a što znači da je uzalud govoriti nešto lijepo i mudro osobi koja nije u stanju da razumije.

Biser je najvredniji od svih dragulja, i zbog toga simbol je ne samo spoljašnje već i unutrašnje ljepote.

 Marija Saičić

Literatura:

1.         Larousse - Mali rečnik simbola, Nanon Garden - Rober Olorenšo - Žan Garden - Olivije Klajn, Laguna, Beograd, 2011.

2.         Meri Holingsvort, Umetnost u istoriji sveta, EVRO-GIUNTI, Beograd, 2006.

3.         Leksikon ikonografije, liturgike i simbolike zapadnog kršćanstva, ur. Anđelko Bandurina, Sveučilišna naklada Liber, Kršćanska sadašnjost, Institut za povjest umjetnosti, Zagreb, 1979.